 |
| Suat Hayri Urguplu, αριστερά στη φωτογραφία |
Μια τελευταία πρόταση που καταπλήσσει τον Inonu
Ο άξιος πρέσβης μας Taluy, που έχει πεθάνει, μια μέρα μου έστειλε με αγγελιαφόρο και με την παράκληση "να καεί" το αποτέλεσμα μιας μυστικής συναντήσεως σε ανώτατο επίπεδο, που είχε οργανωθεί πολύ έξυπνα. Έτρεξα αμέσως στον Inonu, που ήταν άρρωστος, και του το έδειξα. Ισως να το διάβασε πέντε και έξη φορές, το κράτησε, και ενίσχυσα τα μέτρα ασφαλείας στο σπίτι του. Το πρωί, άρρωστος, ήρθε στο σπίτι μου. Ύστερα από πολύωρη συνομιλία είπε τα εξής: "Δεν μπόρεσα να κοιμηθώ όλη τη νύχτα. Μας λέει ο άνθρωπος 'να διευθετήσουμε τις διαφορές μας σαν τον Ατατούρκ και τον Βενιζέλο'. Μας προσφέρει 2-3 πολύ κοντινά νησιά και επιπλέον προτείνει να μεταφερθεί στην Ελλάδα το Πατριαρχείο και η Θεολογική Σχολή που έμειναν χωρίς νόημα και πλήττουν τα εθνικά μας αισθήματα'. Απορώ και δεν νομίζω να έχη τέτοια δύναμη. Τους ξέρω καλά τους Έλληνες· αν υπήρχε ένας Βενιζέλος, θα τα κατάφερνε, αλλά είναι αδύνατοι κ' έχουν ένα σωρό κόμματα. Δεν μπορούν να τολμήσουν ούτε ένα βράχο σαν το Καστελλόριζο να μας δώσουν. Αν είναι, όπως λένε, πολύ ευχαρίστως, θα σε υποστηρίξω στη Βουλή, συνέχισε. Μην τυχόν κάψεις το κρυπτογράφημα. Κάνε δύο αντίγραφα και το ένα φύλαξέ το στο αρχείο του πρωθυπουργού και το άλλο στο αρχείο του υπουργού των Εξωτερικών"».
Το ερώτημα είναι: Ποιος έκανε την απίστευτη πρόταση από την ελληνική πλευρά; Ασφαλώς δεν έγινε από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος αντέδρασε στις πιέσεις του προέδρου Τζόνσον και ανετράπη. Η πρόταση πρέπει να έγινε μετά τις 15 Ιουλίου έως τις 22 Οκτωβρίου 1965, που ήταν πρωθυπουργός στην Τουρκία ο Σουάτ Χαϊρί Ουργκιουπλού, από παράγοντα «ανωτάτου επιπέδου» των κυβερνήσεων της αποστασίας. Στο διάστημα αυτό υπουργός Εξωτερικών στην Αθήνα ήταν ο Σταύρος Κωστόπουλος, από 15 έως 20 Ιουλίου, και από τις 20 Ιουλίου έως τις 20 Αυγούστου ο Γεώργιος Μελάς (κυβέρνηση Γεωργίου Νόβα). Ο Ηλίας Τσιριμώκος (που ήταν και πρωθυπουργός) από τις 20 Αυγούστου έως τις 17 Σεπτεμβρίου και στη συνέχεια ώς τις 14 Απριλίου 1966 ήταν αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Στέφ. Στεφανόπουλου και υπουργός Εξωτερικών. Μετά το υπουργείο Εξωτερικών ανέλαβε ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας.
Η πρόταση έγινε χωρίς να γνωρίζει τίποτε το υπουργείο Εξωτερικών; Πάντως μια έρευνα μπορεί να αποκαλύψει ποιος παράγων της αποστασίας πρόσφερε απλόχερα δώρα στην Τουρκία.
